Szanowny Panie Premierze, 

w imieniu NSZZ Solidarność, Stowarzyszenia Ajentów i Franczyzobiorców, Stowarzyszenia Poszkodowanych przez Grupę Eurocash oraz wszystkich, którym bliska jest poprawa sytuacji franczyzobiorców w Polsce, zwracamy się do Pana Premiera z apelem o przyspieszenie prac rządowych nad projektem ustawy o franczyzie oraz zainicjowanie w Rządzie prac koncepcyjnych nad szerszym uporządkowaniem modelu funkcjonowania franczyzy w Polsce. 

Ukształtowana w Polsce praktyka funkcjonowania franczyzy – modelu biznesowego dotyczącego setek tysięcy przedsiębiorców i ich pracowników – zbyt często jest źródłem nadużyć ze strony franczyzodawców wobec franczyzobiorców, będących słabszą stroną umowy franczyzowej. Prowadzi tym samym do daleko idących nieprawidłowości w zakresie świadczenia pracy i jednoczesnego braku parasola ochronnego dla pracowników sklepów franczyzowych ze strony instrumentarium prawa pracy. 

Mechanizm franczyzowy - w swojej obecnej formie - prowadzi także do zakłócenia uczciwej konkurencji pomiędzy uczestnikami rynku niekorzystającymi z tej formy prowadzenia działalności gospodarczej. Niektóre podmioty traktują franczyzę jako uprzywilejowany model biznesowy, zapewniający przewagi fiskalne i niefiskalne, w rzeczy samej pozostającymi niesprawiedliwymi z punktu widzenia społecznej gospodarki rynkowej.

Aby uporządkować i ucywilizować franczyzę w Polsce, przygotowaliśmy listę 5 priorytetowych działań, które w naszej ocenie powinny zostać zrealizowane, by wyeliminować niewłaściwe i patologiczne praktyki oraz znacząco poprawić rozwiązania na polskim rynku: działań w interesie pracownika, systemu zabezpieczenia społecznego oraz budżetu państwa.

1.     Wzmocnienie pozycji franczyzobiorcy 

W przypadku „twardych” sieci franczyzowych o dużym stopniu integracji, relacja pomiędzy franczyzobiorcą a franczyzodawcą znacznie wykracza poza standardową relację między samodzielnymi i równorzędnymi przedsiębiorcami. W praktyce zmierza ona w kierunku stosunku przypominającego zależności pomiędzy pracownikiem a pracodawcą. Tyle, że z racji faktu, że nie jest to formalnie stosunek pracy – pozycja franczyzobiorcy w takiej sytuacji jest o wiele słabsza niż w przypadku pracownika. Nie korzysta on bowiem z instrumentów ochrony na gruncie prawa pracy. To prowadzi do sytuacji, w której franczyzodawcy de facto stosują ukrytą formę zatrudnienia, nie ponosząc przy tym kosztów zatrudnienia pracownika i uchylając się od ciążących na pracodawcy obowiązków. Ze szkodą dla franczyzobiorcy, ale też w skali makro, ze szkodą też dla państwa.

Proponowane działanie:

Zakończenie prac rządowych nad projektem ustawy o franczyzie i skierowanie jej pod obrady Sejmu.

2.     Objęcie należytą ochroną pracownika w modelu franczyzowym

Franczyzobiorcy nie mają praw oraz instrumentów ochrony przewidzianych przez prawo pracy, jak ma to miejsce w przypadku ich odpowiedników zatrudnionych na zbliżonych lub tożsamych stanowiskach. Dynamiczny rozwój sieci handlowych w oparciu o model franczyzowy wiąże się z pozbawieniem wielu osób z tej branży przysługujących im praw, jak ma to miejsce w przypadku pracowników - np. urlopów, godziwych warunków czasu pracy czy prawa do zrzeszania się. W oparciu o model B2B zatrudniani są nie tylko franczyzobiorcy, ale także pracownicy central sieci franczyzowych. 

Proponowane działania:

Zmiany na gruncie prawa pracy, po wprowadzeniu umowa franczyzy - jako umowy nazwanej - do katalogu umów na gruncie prawa cywilnego.

Dokonanie analizy porównawczej i przyjęcie stosownych przepisów (w ustawie o franczyzie, w ustawie o prowadzeniu działalności gospodarczej i innych) zapewniających franczyzobiorcy poziom ochrony mutatis mutandis przynajmniej zbliżony poziomowi ochrony przysługujący pracownikowi w ramach Kodeksu pracy, w tym w zakresie przynależności do związków zawodowych.

3.     Rozłożenie ryzyka i obciążeń na obie strony umowy franczyzowej

Franczyzobiorca ponosi pełne ryzyko prowadzenia działalności, przy czym jej rentowność jest w pełni kontrolowana przez franczyzodawcę. Choć formalnie franczyzobiorcy są samodzielnymi podmiotami w ujęciu podatkowym, wszystkie ich rozliczenia są uzależnione od przepływu całości środków finansowych przez franczyzodawcę. W konsekwencji franczyzobiorcy ponoszą pełna odpowiedzialność podatkową. Jednocześnie ich działanie jest często ograniczane przez pełne uzależnienie od dokumentacji i środków finansowych przesyłanych zwrotnie przez franczyzodawcę. Analogicznie wygląda kwestia odpowiedzialności za obrót alkoholem lub napojami alkoholowymi lub ograniczeń w funkcjonowaniu handlu w niedzielę i święta. O ile w przypadku osób prawnych i innych podmiotów gospodarczych funkcjonujących w sposób zorganizowany przyjęte rozwiązania systemowe są ściśle określone, obowiązują i nakładają określone obowiązki na tych podmiotach, o tyle w przypadku sprzedaży alkoholu i napojów alkoholowych w ramach działalności opartej o umowę franczyzy nie ma mowy o spójności rozwiązań. Dotyczy to  także odpowiedzialności za naruszenia prawa w tym obszarze. Odpowiedzialność ta spoczywa praktycznie wyłącznie na franczyzobiorcach. 

Identycznie wygląda kwestia odpowiedzialności za rozwiązania mające na celu omijanie istniejących ograniczeń ustawowych, w celu prowadzenia handlu w niedzielę i święta. 

Proponowane działanie:

Poddanie pod rozwagę wprowadzenia do projektu ustawy o franczyzie katalogu zakazanych praktyk franczyzodawcy, które utrudniają prowadzenie działalności przez franczyzodawcę jako przedsiębiorcę i stanowią nadużycie pozycji franczyzodawcy, przykładowo zakaz narzucania:

·      godzin otwarcia placówek,

·      obowiązku sprzedaży usług dodatkowych (nie związanych z podstawowym przedmiotem działalności) przez franczyzodawcę,

·      dostawców towarów, cen ich zakupu oraz sprzedaży,

·      polityki cenowej,

·      działań, które mogą rodzić określone konsekwencje (w tym koszty) dla franczyzobiorcy.

4.     Uszczelnienie systemu podatkowego i skuteczna egzekucja obciążeń podatkowych oraz składek na PPK, PFRON i ZUS od dużych, ściśle zintegrowanych sieci franczyzowych

Franczyza jest traktowana przez niektóre sieci handlowe jako uprzywilejowany model biznesowy, zapewniający przewagi fiskalne i niefiskalne. Przy dużym poziomie integracji (m.in. wspólna polityka zakupowa, wspólna logistyka, ujednolicona oferta, godziny otwarcia, polityka marketingowa, etc.) niektóre sieci franczyzowe tylko pozornie różnią się od klasycznych sieci handlowych działających w tradycyjny sposób. 

Franczyza w takim ujęciu zapewnia nieuzasadnione korzyści podatkowe m.in. brak obowiązku odprowadzania podatku od sprzedaży detalicznej (PSD), składek do ZUS, PPK czy PFRON. Pozwala też unikać odpowiedzialności i omijać regulacje z zakresu prawa pracy, ograniczeń w handlu, itd., przy czym skala i zakres działalności są praktycznie identyczne jak w przypadku innych sieci handlowych.

Proponowane działanie:

Objęcie dużych sieci franczyzowych podatkiem od sprzedaży detalicznej.

5.     Zapobieżenie „franczyzowaniu” gospodarki i zapewnienie równych szans dla wszystkich uczestników rynku w duchu poszanowania reguł konkurencji i zasad wolnego rynku

Sieci dostrzegają lukę w systemie. Kolejni przedstawiciele branży handlowej zapowiadają dynamiczny rozwój w oparciu o model franczyzowy. Tendencja ta w rezultacie może okazać się zachętą dla pozostałych uczestników rynku. To  przełoży się na znaczne straty dla budżetu państwa oraz dalsze „franczyzowanie” gospodarki tj. eskalację praktyki omijania przepisów z zakresu m.in. prawa pracy, możliwości zrzeszania się, powszechnego ubezpieczenia społecznego, ograniczeń w handlu, regulacji dot. obrotu alkoholem, itd. Ten stan rzeczy to nic innego, jak kolejne już odejście od konstytucyjnego modelu społecznej gospodarki rynkowej w Polsce. 

Proponowane działanie:

Objęcie sprawy nadzorem Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, analiza problemu i przygotowanie stosownych rekomendacji.

Podsumowując, niezbędne jest pilne, ustawowe uregulowanie problematyki funkcjonowania franczyzy w Polsce w zakresie samej umowy nazwanej na gruncie prawa cywilnego, jak też nowelizacji innych przepisów, by z jednej strony wyeliminować powyżej opisane patologie,
a z drugiej strony wprowadzić równe szanse i zdrowe reguły rynkowe dla wszystkich uczestników rynku. 

Z poważaniem, 

NSZZ Solidarność 

Stowarzyszenie Ajentów i Franczyzobiorców

Stowarzyszenie Poszkodowanych przez Grupę Eurocash